back to top

Wakacje

Porady

Oscypki

atrakcje

na weekend

Historia Zakopanego

Zakopane powstało na mocy przywileju króla Stefana Batorego z roku 1578 (oryginalny tego przywileju zaginął).

W XII i XIII wieku Tatry z całym Podhalem były własnością królewską. Polskimi Tatrami zarządzał starosta nowotarski, a ziemią nad Dunajcem, starosta czorsztyński. Tatry Słowackie z Orawą, Liptowem i Spiszem należały do króla węgierskiego.

Nazwa Zakopane pojawiła się już w dokumencie króla Zygmunta III Wazy z 20 kwietnia 1630 roku. Jej pochodzenie związane jest ze słowem „Zakopane” (karczowisko) i pierwotnie brzmiało Za Kopane. Osadnictwo w Tatrach było w owym czasie niewielkie. Jak głosi tradycja, pierwszymi osadnikami w rejonie dzisiejszego Zakopanego byli chłopi i mieszczanie uciekający przed gniewem świeckich i duchownych panów.

Chcąc zalegalizować swój pobyt na ziemi królewskiej, zakopiańscy osadnicy wysłali delegacje do króla. Złośliwi twierdzą, że przedstawili królowi Michałowi Korybutowi Wiśniowieckiemu do zatwierdzenia dokumenty przywilejów, które rzekomo nadal ich przodkom sam Stefan Batory w 1578 roku. Michał Korybut Wiśniowiecki nie zgłębiał jednak prawdziwości przedstawionych mu pergaminów i w 1670 roku zatwierdził prawa mieszkańców wsi. Ziemia przynosiła jednak niewielkie plony, dlatego jej mieszkańcy szukali często innych sposobów bytowania kłusowali w pańskich i królewskich lasach, podkradali drewno, a także często napadali na kupców i podróżnych, rabując ich dobytek.

Legendarnym zbójnikiem był żyjący na przełomie XVII i XVIII wieku Jura Janosik z Terechowej na Słowacji. Zginął powieszony za żebro na haku z wyroku sądu w Liptowskim Mikulaszu. O jego odwadze i hojności długo opowiadano po obu stronach Tatr. Po polskiej stronie Tatr najbardziej znanymi zbójnikami byli Tatar, Mateja i Mardula. Zbójnickie przygody i historie utrwalił w swych opowieściach Kazimierz Przerwa-Tetmajer.

Do tej pory mieszkańcy Tatr opowiadają o zbójnickich skarbach ukrytych w górach i na potwierdzenie swych słów pokazują znaki wyciosane na skałkach lub w głębi jaskiń. Niestety nie są to pozostawione przez zbójników tajemne wskazówki, to znaki pracujących tam górników i hutników.

W XVIII wieku w trakcie poszukiwań górniczych odkryto w Tatrach złoża złota, srebra, miedzi i rudy żelaza. W 1766 roku wybudowano hutę w Kuźnicach, a w rok później w Kościelisku, Złoża rud żelaza wyczerpały się jednak w II połowie XIX wieku, więc kolejno pozamykano te zakłady. Według pierwszego spisu przeprowadzonego w roku 1818, Zakopane wraz z Kościeliskiem liczyło 340 domów, 445 rodzin, w tym 871 mężczyzn i 934 kobiet.

Dobra Zakopanego wraz ze znaczna częścią Tatr Polskich zakupi) w 1889 roku Władysław Zamoyski, właściciel dóbr kórnickich w Wielkopolsce. Jego matka, generałowa Zamoyska (żona byłego adiutanta carskiego, a potem żołnierza Powstania Listopadowego generała Władysława Zamoyskiego) założyła w Kuźnicach, gdzie na stale zamieszkała z synem, szkolę gospodarczą dla dziewcząt. Uczęszczały do niej nie tylko bogate właścicielki wielkich Helena Krażewska-Knotowa „Stary drewniany kościół w Zakopanem” majątków, ale także ubogie szlachcianki i wiejskie dziewczęta. Te ostanie korzystały z nauki za darmo.

Hrabia Zamoyski ograniczył wyręby lasów zakopiańskich oraz nakazał intensywne zalesienie tych terenów. Przyczynił się również do zbudowania kolei do Zakopanego. Gdy w 1894 roku po raz pierwszy dotarł tam pociąg, drzwi do Tatr zostały otwarte dla całej Polski. Po I wojnie światowej, gdy Polska odzyskała niepodległość, hrabia Zamoyski zapisał cały majątek w formie fundacji narodowi. Tatrzańskie dobra Zamoyskiego, w których skład wchodziły także lasy w Zakopanem, Brzegach, Bukowinie, Kościelisku, Dębnie i Zubsuchem, dały podstawę do utworzenia po II wojnie światowej Tatrzańskiego Parku Narodowego.

W roku 1873 do Zakopanego przyjechał znakomity warszawski lekarz, dr Tytus Chałubiński. Tatrzańska przyroda i klimat tak go oczarowały, że stal się zamiłowanym taternikiem, a w końcu na stale zamieszkał w Zakopanem. W ślad za nim ściągnęli jego przyjaciele i pacjenci.

W roku 1889 Zakopane liczyło 250 domów mających ponad 600 pokoi dla gości, a w roku 1903 liczyło już 566 domów z 3200 pokojami.

W roku 1886 Zakopane zostało oficjalnie uznane za uzdrowisko. Powstały pierwsze sanatoria, gdzie leczono gruźlicę. Byli pacjenci, a także przypadkowi turyści chętnie wracali do Zakopanego. Zamożniejsi budowali własne wille. Po Chałubińskim własny dom wzniosła w Zakopanem wielka polska aktorka Helena Modrzejewska, a także profesor Ignacy Baranowski.

W Zakopanem osiedlili się również Henryk Sienkiewicz, Stanisław Witkiewicz. Zakopane stawało się miejscem spotkań inteligencji i młodzieży z trzech zaborów. Przyjeżdżali pisarze, aktorzy, poeci, kompozytorzy, bywali politycy i miłośnicy taternictwa. U schyłku XIX wieku powstały pierwsze czasopisma tatrzańskie: „Zakopane” (1891), „Kurier Zakopiański” (1892), „Gazeta Zakopiańska” (1893), „Goniec Zakopiański” (1894), „Przegląd Zakopiański” (1899), „Giewont” (1902), „Tygodnik Zakopiański” (1903).

Tatrzańskimi krajobrazami dość wcześnie zainteresowali się malarze ponoć pierwsze malowidło przedstawiające Tatry znajduje się na kościelnym fresku w Popradzie. Pochodzi ono z XIV wieku lub XV wieku. Górska panorama stanowi na nim tło dla sceny przedstawiającej Trzech Króli. W początkach XIX wieku ukazała się książka Stanisława Staszica „0 ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski”. Zawierała ona mapę geologiczną całych Karpat i panoramę Tatr narysowaną przez polskiego akwarelistę i rysownika Zygmunta Yogla.

Pierwszym polskim malarzem, twórcą szkoły malowania przyrody tatrzańskiej, był Jan Nepomucen Głowacki profesor Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. To on namalował pierwszy pejzaż tatrzański „Morskie Oko”. Miłośnikiem tatrzańskich krajobrazów był również warszawski malarz Wojciech Gerson.

W roku 1894 krakowski lekarz dr Ligocki udał się z dwoma malarzami, Włodzimierzem Tetmajerem i Wincentym Wodzinowskim, na wycieczkę do Doliny Kościeliskiej. Powstał wtedy pomysł, który zawdzięczamy tej trójce: namalowania, na wzór „Panoramy Racławickiej”, ogromnej panoramy Tatr.

Przez dwa letnie sezony grupa malarzy mieszkających w schronisku przy Morskim Oku pracowała nad stworzeniem tego monumentalnego dzieła. Samo płótno malowano w Monachium. Był to największy polski obraz, większy nawet od wspomnianej „Panoramy Racławickiej”, miał 115 m długości i 16 m. wysokości. Przedstawiał widok gór roztaczający się z Miedzianego. Panoramę wystawiono najpierw w Monachium, a potem wzniesiono na dla niej specjalny gmach na Dynasach w Warszawie. Niestety, płótno nie dotrwało do naszych czasów. Zostało pocięte na kawałki i sprzedane na licytacji.

18 października 1933 roku Zakopane otrzymało prawa miejskie. W latach trzydziestych liczba gości sięgała 60 tysięcy.

Już pierwszego września 1939 roku Zakopane zostało zajęte przez najeźdźców hitlerowskich. Schroniska zajęła niemiecka służba graniczna, a na wjazd do Zakopanego potrzebne były specjalne przepustki, Przez Tatry prowadził szlak przerzutu ludzi i dokumentów na Słowację, i dalej na Węgry. Przewodnicy tatrzańscy, mistrzowie i wybitni narciarze-kurierzy tatrzańscy kursowali regularnie między Zakopanem a Budapesztem. Przenosili meldunki, pieniądze, broń, nielegalne druki oraz przeprowadzali młodych ludzi, którzy pragnęli dostać się do organizowanej we Francji polskiej armii. Wielu z nich zapłaciło za to najwyższą cenę, tak jak 23 letnia Helena Marusarzówna przedwojenna czołowa polska narciarka, która złapana przez Gestapo, została rozstrzelana po długich torturach.

Niemcy, chcąc podkreślić swoje panowanie nad Tatrami, umocowali na ścianie Mnicha ogromna swastykę. Pewnej nocy dwóch taterników wspięło się na tę ścianę i obluzowało umocowanie hitlerowskiego godła tak, że pierwszy podmuch halnego zmiótł je na dół. Wściekłość okupanta była tak wielka, że odpowiedzialny za montaż swastyki na Mnichu oddział strzelców alpejskich został za karę skierowany front wschodni.

W 1962 roku Zakopane ponownie stało się gospodarzem Mistrzostw Świata w narciarstwie klasycznym (po raz pierwszy było nim w roku 1929, a następnie w roku 1939). W lutym 1993 i 2001 r. gościło najlepszych akademickich narciarzy świata biorących udział w Zimowej Uniwersjadzie.

W roku 1997 Zakopane odwiedził Papież Jan Paweł II. Obecnie Zakopane liczy 30 tysięcy mieszkańców. Jest siedzibą Powiatu Tatrzańskiego. Rocznie odwiedza miasto ponad 3 mln turystów.

POPULARNE
INFO

BĄDŹ NA
BIEŻĄCO

Może Ci się również spodobać ZOBACZ
Polecamy

Zjeżdżalnia Grawitacyjna Gubałówka

Zjazd na wózku po stoku Gubałówki, super zabawa i atrakcja dla dzieci i dorosłych. Zobacz kiedy, za ile i jak możesz skorzystać z tej rozrywki w Zakopanem.

Pokoje Gościnne Natalia

Domek w uroczym miejscu w sąsiectwie lasu, dobre miejsce dla rodzin z dziećmi i chcących wypocząć w ciszy jak i blisko atrakcji turystycznych, zapraszamy.

Rozkład jazdy Poprad (SK) – Zakopane (PL)

Rozkład odjazdów autobusów komunikacji międzynarodowej na trasie Poprad (Słowacja)...