Do najważniejszych zabytków Zakopanego, gdzie warto skierować swe kroki, należy drewniany kościół p.w. Matki Bożej Częstochowskiej. Powstał w połowie XIX wieku i jest najstarszym kościołem w Zakopanem. Ma piękny wystrój wnętrza obfitujący w arcydzieła sztuki góralskiej. Wraz z ulicą Kościeliską, przy której się znajduje jest istotnym elementem Małopolskiego Szlaku Architektury Drewnianej, a w jego okolicy znajdują się kaplica śś. Świerada i Benedykta i Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.
Historia drewnianego kościoła pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej w Zakopanem
Drewniany kościół pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej w Zakopanem jest najstarszym kościołem w stolicy Tatr. Powstał przy ulicy Kościeliskiej i został ufundowany przez Klementynę Homolacsową, właścicielkę dóbr zakopiańskich. Pierwotnie był on pod wezwaniem św. Klemensa od imienia swojej fundatorki. Warto nadmienić, że już wcześniej była tu do dziś istniejąca, najstarsza budowla sakralna Zakopanego, kaplica śś. Świerada i Benedykta, pochodząca z około 1810 roku.
Najstarszą częścią Starego Kościółka jest jego północna część. Została wzniesiona w 1847 roku pod kierownictwem miejscowego doświadczonego cieśli Sebastiana Gąsienicy-Sobczaka przez góralskich cieśli. Co ciekawe, większość katolickich świątyń z tego okresu jest orientowanych w linii wschód – zachód, lecz ten kościółek, podobnie jak otaczające go domy góralskie ma wejście od południa. Gdy kościół ten był już na zaawansowanym etapie budowy, przybył tu na parafię pierwszy zakopiański proboszcz, ks. Józef Stolarczyk w listopadzie 1847 roku. Kontynuował on budowę świątyni. 6 stycznia 1848 roku odprawiona została tutaj pierwsza msza święta.
W latach 1850-51 pod kierownictwem ks. proboszcza Józefa Stolarczyka miała miejsce rozbudowa, która nadała tej zakopiańskiej świątyni ostateczny kształt. Wówczas dobudowana została część południowa wraz z wieżą. W sąsiedztwie wzniesiono dzwonnicę, która dziś już nie istnieje. Obok powstały także plebania w miejscu dzisiejszej siedziby sióstr felicjanek i przedszkola oraz organistówka po przeciwnej stronie ulicy Kościeliskiej. W 1851 roku powstał przy kościele także cmentarz parafialny, najstarsza nekropolia w Zakopanem, dziś nosząca nazwę Cmentarza Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.
W latach 30. XX wieku patronką świątyni została Matka Boża Częstochowska. Natomiast w latach 50. XX wieku przeprowadzony został remont generalny kościoła oraz wiele prac renowacyjnych przy nagrobkach cmentarza parafialnego.
Architektura i wyposażenie Starego Kościółka
Świątynia wzniesiona została z modrzewiowego drewna. Charakteryzuje ją konstrukcja zrębowa. Składa się z jednej dwuczęściowej nawy oraz wielobocznie zamkniętego prezbiterium. Do świątyni prowadzi wejście przez niewielką sień. Nad nią znajdował się kiedyś tradycyjny dach pulpitowy, natomiast po II wojnie światowej zastąpiony został przez proboszcza ks. Tobolaka dachem półszczytowym. Nawa kościoła łączy się z kruchtą, a nad nawą znajduje się dach dwukalenicowy, który pokryty został gontem, a nad nim umieszczono wieżyczkę na sygnaturkę. Do prezbiterium natomiast przylega zakrystia.
Wnętrze świątyni jest stosunkowo niewielkie. Większość zdobień pochodzi z czasów proboszcza Stolarczyka. Ołtarz główny, a także dwa ołtarze boczne powstały w drugiej połowie XIX wieku. Ich autorem jest rzeźbiarz ludowy Wojciech Kułach-Wawrzyńcok z Gliczarowa. W latach 30. XX wieku w ołtarzu głównym umieszczona została kopia obrazu Matki Bożej Częstochowskiej i została ona wówczas patronką świątyni. Zastąpiła ona portret św. Klemensa, który powędrował na lewą ścianę prezbiterium i od tego momentu św. Klemens został drugim patronem kościoła.
Wnętrze Starego Kościółka zdobią również ludowe malowidła oraz świątki, które są często dziełami góralskiej sztuki ludowej. Prawdziwym arcydziełem sztuki ludowej jest mieszczący się na przeciwko ambony wizerunek św. Pawła w drodze do Damaszku, który spada z konia. Namalowany on został przez anonimowego artystę. Z XIX wieku pochodzą również feretrony świętych, czyli dwustronne płaskorzeźby, a także oleodruki świętych, czyli odbitki naśladujące obraz olejny. Również ambona o stosunkowo niewielkich rozmiarach mieszcząca się na lewej ścianie kościoła jest arcydziełem rzeźbiarskiej sztuki ludowej z XIX wieku.
Z okresu nowoczesnego pochodzą natomiast bardzo stylowe antepedia, czyli bogato zdobione zakrycia oraz zasłony mensy ołtarza. Są one autorstwa Karola Kłosowskiego oraz Marii Bujakowej. Z tego okresu pochodzą także stacje Męki Pańskiej, które malowane zostały na szkle przez artystkę Ewelinę Pęksową.
Kapliczka śś. Świerada i Benedykta
Kamienna kapliczka śś. Świerada i Benedykta została wybudowana prawdopodobnie w 1810 roku przez Pawła Gąsienicę na jego własnym gruncie nad potokiem Cicha Woda. Według legendy góral ten zbójował za młodu, a budowa kaplicy miała być pokutą za grzechy jego młodości. Zanim powstała parafia w Zakopanem, odbywały się tu nabożeństwa prowadzone przez księży z Chochołowa, później przez pierwszego proboszcza Zakopanego, ks. Józefa Stolarczyka. Kapliczka wybudowana została z kamienia, dach pokryty został gontem i zwieńczony wieżyczką na sygnaturkę.
Wejście do kapliczki jest zakratowane, a jej skromne wnętrze zaprojektowane zostało przez Antoniego Kenara, znanego zakopiańskiego artystę. Ciekawostką dotyczącą tej kapliczki jest fakt, iż jej fundator, Paweł Gąsienica na swoje własne życzenie został przed nią pochowany wraz z żoną Reginą. Dzięki staraniom proboszcza i dziekana w Zakopanem ks. Jana Tobolaka, kapliczkę odnowiono w 1946 roku.
Ulica Kościeliska i Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku
Msze święte odbywają się w kościele codziennie w godzinach 8.30, 10.00 oraz 18.30. Od 2005 roku w dniu 7 stycznia, czyli 25 grudnia według tradycji prawosławnej, odprawiane jest w tym kościele także prawosławne nabożeństwo bożonarodzeniowe.
Lokalizacja:
Stary Kościółek Matki Bożej Częstochowskiej
ul Kościeliska 4, 34-500 Zakopane